Informasjon på nordsamisk – Dieđut davvisámegillii – Deanu gieldda Juovlavutnii (Leirpollen) dolvon fávli

Kystverket (Norgga riddolágádus) pláne Deanu gieldda Juovlavutnii dolvon fávlli čiekŋudeami. Seammás fávlli geaidnogalbbat buoriduvvojit.

Elkem Tana lástenhámman lea Juovlavuona gohpis. Doppe lea suvddihuvvon Giemašnjárgga kvartsihttaruvkkes boahtán kvartsihtta jagi 1973 rájes.

Doaibmabijuid ulbmil lea golmmajuogát:

Juovlavutnii johtti fávlli buorideapmi
Fávlli rávdnje- ja čikŋodatdilit leat dálážis hástaleaddjit, ja buorádusaiguin geahpeduvvojit bodneguoskkahemiid riskka. Fávlli govddideapmi ja čiekŋudeapmi geahpedit bodneguoskkahemiid vuorddehahttivuođa ja seammás dáidda laktáseaddji olmmoš-, opmodat- ja birasvahágiid riskka. Dáláš fávli ii deavdde merkemiidda dahje mearkkaid olgguldas hápmái ásahuvvon riikkaidgaskasaš gáibádusaid.
Fanasjohtolaga dahkan njuovžilabbon
Njuovžilvuođa lasiheapmi oanidemiin vuordináiggiid ja buoridemiin mearrajohtolaga jeavddalašvuođa. Lassin fávllis dán áigge johtaleaddji stuorimus fatnasat sáhttet ávkkástallat lástenkapasitehta buorebut go árabut ja buhttet máŋggaid boares smávva fatnasiid. Fatnasiid meari gehppon ovttas fávlli mearkkašahtti njulgemiiguin ja merkemiid buoridemiiguin geahpeda bodneguoskkahemiid ja oktiibeaškkihemiid riskka beallái.
Gálvojohtolaga birasustitlašvuođa ovddideapmi
Fatnasiid meari gehppon geahpeda oasistis gálvojohtolaga bázahusaid. Ođđa fatnasat leat navdimis maiddái eanet birasustitlaččat go boares fatnasat. Skiipafitnodagat ja Elkem leat almmuhan, ahte dat maŋidit fanasmáddodaga ođasmahttima gitta fávlli buorádusaid ollašuhttimii.

Dasgo doaibmabidju čađahuvvo Deanujoga njálmmi luonddumeahcis, guvlui lea dahkkojuvvon luonddu máŋggahámatvuođa ja ekosystemaid guoskevaš viiddis kártemiid ja čielggadusaid. Dát lea soabalaš ovttas jagis 2017 nannejuvvon lávvaplánain.

Maid lea ulbmilin dahkat?

Fávlli govdodahkan boahtá 120 mehtera. Fávlli hámiin háliiduvvo váikkuhit dasa, ahte fávlli čiekŋudandárbu livččii nu uhcánaš go vejolaš ja ahte johtolatnuppástusaid ii livččii dárbu dahkat nu olu. Johtalusčikŋodahkan dahje čikŋodahkan man merkejuvvo mearrakártii lea vuođđodási ektui meroštallojuvvon –9 mehtera. Vai ulbmilčikŋodaga sáhtášii seailluhit nu guhká go vejolaš, lea čiekŋalut čiekŋudeapmi vealtameahttun daiguin sajiiguin, gos sedimeantta navdojuvvo leat eanemus. Dalle čikŋodagat molsašuddet –9,3 mehteris –11 mehterii ráddjejuvvo sáttojorpmiin. Dát kombinašuvdna lea válljejuvvon nu, ahte doaibmabijut rádjašuvašedje nu smávva viidodahkii go vejolaš. Danin čiekŋudeami mearri lea sullii 360 000 guđahasa ja čiekŋudanguovlu 150 000 njealjehasmehtera.

Sáttomássat dahkkojuvvojit látnan mearralánaiddahkanguvlui Stággogeaži ovddabeallai.

Doaisttážii ii leat čielggas, makkáraš rusttegiid čiekŋudeapmái geavahuvvojit, muhto navdimis beaktilamos molssaeaktu livččii hopper-čiekŋudeaddji dahje guovtti goaivunmašiinnain rustejuvvon čiekŋudanfeargga geavaheapmi. Hopper-čiekŋudeaddji lea iešbirgejeaddji fanas, man njammanrusttegat luitojuvvojit mearrabodnái. Sáttomássa lástejuvvo fatnasii, ja dan sáhttá gurret fatnasa bodneluŋkkáid bokte. Badjelmearálaš čáhci mii njammasa čiekŋudanmássaid mielde golgá eret fatnasa vuollái.

Doaibmabiju oktavuođas eai čađahuvvo mange lágan bávkkihemiid.

Seammaáigásaččat stellejuvvojit maiddái ođđa navigerenrusttegat. Dáláš govdu boijat buhttejuvvojit giddat rusttegiiguin. Dain guhtta stellejuvvojit merrii.
Deanujoga njálmmi luonddumeahcci (Tanamunningen naturreservat)

Deanujoga njálbmi suodjaluvvui 20. juovlamánu 1991. Oassi doaibmabidjui laktáseaddji barggus dáhpáhuvvá Deanujoga njálmmi luonddumeahci guovllus. Luonddumeahcci lea klassifiserejuvvon maiddái RAMSAR-guovlun ja IBA-guovlun. Čiekŋudeapmi dáhpáhuvvá ja mearramearkkat leat luonddumeahci rájiid siskkobealde, go fas sáttomássat dahkkojuvvojit látnan luonddumeahci olggobeallai.

Finnmárkku leanaráđđehus (Fylkesmannen i Finnmark) lea gárvvistan Deanujoga njálmmi luonddumeahci guoskevaš diksunplána (Forvaltningsplan for Tanamunningen naturreservat).

Naturbase-diehtovuođus lea maiddái lassediehtu luonddumeahcis:

https://faktaark.naturbase.no/?id=VV00000038
Luonddu máŋggahámatvuohta ja ekosystema
Kystverket lea addán Multiconsult Norge AS bargun čielggadit daid vejolaš váikkuhusaid, maid Juovlavutnii johtti fávlli plánejuvvon buorideapmi (čiekŋudeapmi) sáhttá dagahit Deanujoga njálbmeguovllu máŋggahámatvuhtii. Dán dihtii leat gárvvistuvvon guokte áššedovdiraportta, mat gieđahallet šákkožiid, luossaguliid ja luonddu máŋggahámatvuhtii ollislaččat šaddi váikkuhusaid. Čielggadusas figgojuvvo govvidit váikkuhusguovllu iešvuođaid ja luondduárvvuid ja hámuhit plánejuvvon čiekŋudeami dáidda luondduárvvuide vejolaččat dagahan váikkuhusaid.

Váikkuhanvuođaárvvoštallan luovvá iežas oasistis dehálaš vuolggasaji go ovddasvástádusvirgeoapmahaš dahká mearrádusas das, addojuvvogo plánaid ollašuhttimii lohpi ja vejolaččat maiguin eavttuiguin.

Plánejuvvon doaibmabiju čielggadeaddji nanus diehtovuođu luovvamii lea dahkkojuvvon hui olu barggut. Dasa gullet raporttat leat čohkkejuvvon gaskasiidui Prošeavtta oktavuođas gárvvistuvvon raporttat.

Luonddu máŋggahámatvuođa ja ekosystemaid guoskevaš diehtovuđđui lea čáhkaduvvon čuovvovaša:
- Dutkamušat, maiguin ráddjejuvvojit sedimeanttaid vejolaš nuoskideami
- Geoteknihkalaš dutkamušat
- Sáddo fievraseapmi málle dahkan
- Rávdnje- ja moivvasvuođamihtideamit ja maiddái sedimeantta leavvan
- Mearrabirrasa ja luonddutiippaid kárten
- Dutkamušat, mat gusket šákkožiid šládjajuohkáseami ja báikkálaš populašuvdnastruktuvrra Deanuvuonas ja maiddái viiddis DNA-analysat.
- Báikkálaš šákkošgávdnosiid guoskevaš áššedovdiraporta
- Luossaguliid ja našuvnnalaš luossavuona guoskevaš áššedovdiraporta
- Luonddu máŋggahámatvuhtii ja ekosystemii šaddi váikkuhusaid árvvoštallan
Doaibmabiju guoskevaš lohpeohcamuša vuolggasadjin lea dollojuvvon juo leahkki diehtovuođu ja dáinna dábiin suodjalit doaibmabidjoguovllu luondduárvvuid nu bures go vejolaš.
Oppalašlávva
Evttohus doaibmabidjoguovllu sajádatlávvan sáddejuvvo dál gulaskuddamii. Lávvaplána nannejuvvui jagis 2017, ja dan dollojuvvo dán barggu vuolggasadjin.

Kystverket lea dahkan Norgga eanangeavahan- ja huksenlága (plan- og bygningslov, maŋŋelabbos maiddái PBL) 3 §:a 7 momeantta čuovvu evttohusa Deanu gieldda Juovlavutnii johtti fávlliid guoskevaš sajádatlávvan. Kystverket lea Deanu gieldda guorrasemiin váldán ovddasvástádussan gieldda lávvadoaimmain lávvaplánema organiseremii ja oppalašlávvaevttohusaid dahkamii laktáseaddji bargguid, maiddái lávvaevttohusa oaidnimássii ásaheami eanangeavahan- ja huksenlága 12 §:a 10 momeantta mielde.

Lávvaráhkadanprográmma válmmaštallama álggaheamis almmuhuvvui 13.3.2017. Áššegirjjit ledje oaidnimássii 2.5.2017 rádjai. Kystverketii doaimmahuvvui proseassa álggaheamis 14 muittuhusa, mat vuhtiiváldojuvvojedje molsašuddi dábiiguin lávvaplána loahpalaš gieđahallamis.

Sajádatlávvaevttohus ja váikkuhusaid árvvoštallan ásahuvvojit dál almmolaččat oaidnimássii 5.6.2020 ja 14.8.2020 gaskasaš áigái. Áššegirjjiid lea vejolaš oažžut Kystverketa interneahttasiidduin čujuhusas http://www.kystverket.no/innseilingleirpollen ja Deanu gieldda interneahttasiidduin čujuhusas www.tana.kommune.no.

Vejolaš muittuhusaid sajádatlávvaevttohusa ja váikkuhusaid árvvoštallama vuostá galgá dahkat maŋimustá 14.08.2020 čujuhussii

Kystverket
Postboks 1502
6025 Ålesund, Norja

Muittuhusaid sáhttá dahkat maiddái šleađgapoastta bokte čujuhussii .

Gažaldagaide vástida Kystverketa prošeaktahoavda Arnt Edmund Ofstad, telefovdna +47 78 477 416 dahje +47 977 59 313, dahje Kystverket, telefovdna +47 33 03 48 08
Nuoskkideami ovddalgihtii eastadeamis addojuvvon lága (forurensingsloven) čuovvu ohcamuš

Nuoskkideami ovddalgihtii eastadeami addojuvvon ásahusa (forurensningsforskriften) 22 logu čuovvu ohcamuš fávlli buorideapmái dárbbašáhtti lobi oažžumii sáddejuvvui leanaráđđehussii jagis 2019. Tromssa ja Finnmárkku leanaráđđehus sáddii ohcamuša gulaskuddamii, mas dat lei 3. njukčamánu - 6. cuoŋománu 2020. Ohcamušas meroštallojuvvon doaibmabidju lea čuovvovačča sullasaš:

Deanu gieldda Juovlavutnii johtti fávlli buorideami guoskevaš lohpeohcamuš

Kystverket Nordland ohcá leanaráđđehusas lobi čiekŋudit ja dahkat látnan 360 000 guđadasa buhtes sáddo Deanu gielddas leahkki Juovlavutnii johtti fávllis. Čiekŋudeami vehkiin fanasfávlli Deanus leahkki Elkemii sáhttá čiekŋudit ja njulget nu, ahte johtaleamis boahtá dorvvolut go árabut. Ohcamušas ohccojuvvo lobi čiekŋudanávdnasiid dahkamii látnan Stáŋganasnjárgga ovddabeallai sullii 80 mehtera čikŋodahkii.

Ohcamuša sáhttá luđet ollislaččat leanaráđđehusa neahttasiidduin sajis "høringer" (gullamat): https://www.fylkesmannen.no/nb/troms-finnmark/horinger.

Mearreáigi ohcamuša guoskevaš fuomášuhttimiid dahkamii lei 6. cuoŋománu 2020.
Prošeavtta oktavuođas gárvvistuvvon raporttat
Dán prošeavtta oktavuođas lea gárvvistuvvon máŋggaid raporttaid, mat luvvet vuođu váikkuhanvuođačielggadussii ja prošeavtta eará osiide čuohcci váikkuhusaid guoskevaš earáide árvvoštallamiidda. Raporttat hábmejit diehtovuođu, man vehkiin gieđahallojuvvo doaibmabidjoguovllu guoskevaš lohpe- ja lávvaohcamušaid.

Galgá fuomášit, ahte doaibmabidjogovvádus ja doaibmabidjoáigi sáhttet spiehkkasit nuppiideaset eará raporttain. Prošektii lea dahkkojuvvon nuppástusaid go diehtu lea gulul lassánan. Varrasamos prošeaktagovvádus gávdno váikkuhanvuođaárvvoštallamis ja leanaráđđehussii doaimmahuvvon ohcamušas.

Buot raporttaid čoahkkáigeasut lea jorgaluvvon sámegillii:
- Čohkkenraporta sámegillii
Suoma beale olbmuide ordnejuvvo iežas gullanproseassa Suomas.

Dárogielat raporttat logahallojuvvojit vuolli fáttáid mielde. Beivejuvvon dilli miessenámus 2020

Nuoskkit
- Johnsen, I. (2013) Leirpollen Tana miljøundersøkelse og videoopptak. Multiconsult. Rapport 711856-RIGm-Rap-001_rev01. Omhandler sedimentundersøkelser med tanke på forurensing i farleden, samt videoopptak.
- Vaardal-Lunde, J. (2017) Sedimentprøver, deponiområdet Stangnes. Multiconsult. Rapport 713364-RIGm-RAP-001
Geoteknihka
- Menessier, T. (2014) Innseiling Leirpollen. Grunnundersøkelser – orienterende geotekniske vurderinger. Multiconsult. Rapport 711856-RIG-RAP-001_rev00. Omhandler geotekniske undersøkelser i farleden.
- Lorås, S. (2016). Innseiling Leirpollen. Datarapport med orienterende geoteknisk vurdering. Multiconsult. Rapport 713364-RIG-RAP-001_rev00. Omhandler geotekniske undersøkelser i merkefundamentene.
Sáddo fievraseapmi
- Palomares, G D-L/Knut-Ola Lunde, K O (2017) Sandvandring Leirpollen, kvalitativ vurdering. Dr Tech Olav Olsen. Rapport 12382-33-OO-R-001 rev B. Omhandler kvalitativ beskrivelse av mulige sandvandringssystemer i farleden.
- Palomares, G D-L/Knut-Ola Lunde, K O (2017) Sandvandring Leirpollen, numeriske analyser. Dr Tech Olav Olsen. Rapport 12382-33-OO-R-002 rev B. Omhandler kvantitativ beskrivelse av mulige sandvandringssystemer i farleden.
Rávdnje- ja moivvasvuođamihtideamit. Sedimeantta leavvan
- Børve, E. (2014) Del 1: Resultater fra strømmålinger ved Leirpollen i Finnmark, mars – mai 2014. Akvaplan-niva. Rapport nr 6969.01. Omhandler strømmålinger i farleden.
- Børve, E. (2014) Del 2: Resultater fra strømmålinger ved Leirpollen i Finnmark, april – mai 2014. Akvaplan-niva. Rapport nr 6969.01. Omhandler strømmålinger i farleden.
- Borge, J. (2015) Strømrapport, Stangnes, Tana. Multiconsult. Rapport 712828-1-RIMT-RAP-001_Strømrapport_Stangnes. Omhandler strøm- og hydrografimålinger i deponi et ved Stangnes.
- Borge, J. (2015). Sedimentspredning ved Stangneset, Tana kommune. Multiconsult. Rapport 712828-1-RIMT-RAP-002_Sedimentspredning_Stangnes.
- Falck, H.M. (2015). Strømrapport med hydrografi, Leirpollen, Tana kommune. Multiconsult. Rapport 712828-1-RIMT-RAP-003 _Strømrapport_Leirpollen_med_turbiditet. Omhandler strøm, hydrografi og turbiditet i farleden
- Falck, H.M. (2015). Sammendrag av strøm- og turbiditetsmålinger ved Leirpollen og Stangnes, Tana kommune. Multiconsult. Rapport 712828-1-RIMT-RAP-004_Leirpollen_Stangnes_Tanavassdraget. Omhandler sammendrag av strøm, hydrografi og turbiditet i tiltaksområdet
- Zhou, Q, Gaardsted, F, Leikvin, Ø. (2017) Modellsimuleringer av sedimenttransport ved mudring i kanal ved Leirpollen, Tana kommune, Finnmark. Akvaplan Niva. Rapport 8443.01
Mearrajohtima riskaanalysat
- Oltedal, S. (2014) Innseilingen til Leirpollen i Tana – Kvalitativ risikoanalyse. Safetec. Rapport nr ST-10380-1. Omhandler kvalitativ nautisk risikoanalyse.
- Madsen, C.S. Fjørtoft, H. Hassel, M. (2016). Risikoanalyse Innseiling Leirpollen. Safetec. Rapport nr ST-11683-2. Omhandler kvantitativ risikoanalyse av farleden.
Servodatekonomalaš analysat
- Grünfeld, L.A og Løge, T.H. (2016). Utbedring av innseilingen til Leirpollen i Tana – en samfunnsøkonomisk analyse. MENON. Rapport nr 29/2016.
- Gulbrandsen, M. et al (2019). Samfunnsøkonomisk analyse av innseilingen til Leirpollen i Tana. MENON. Rapport nr 59/2019.
- Rød, M.E, Eide, L.S og Gulbrandsen, M.U (2020). Notat Behovsvurderinger – innseilingen til Leirpollen i Tana
Mearrabiraskárten
- Sømme, H.O.O og de Ruiter, H. (2015) Leirpollen, Tana. Kartlegging av marint miljø og effekter av mudring og deponering. Rambøll. Miljørapport.
- Sømme, H.O.O, (2014) Marin naturkartlegging i Leirpollen, Finnmark - Tolkning av videomateriale. Rambøll. Notat 004.
- Todt, C (2016) Innseilingen til Leirpollen og mulige deponier i Tanafjorden. Kartlegging av naturtyper. Rådgivende biologer AS. Notat.
- Johansen, N.S. (2017) Er det anadrom fisk i Tanamunningen vinterstid? Tanavassdragets fiskeforvaltning. Rapport 2017/01.
Luonddu máŋggahámatvuohta
- Kirkemoen, O, Coleman, J.E, Haugen, T.O, Ruud, T. (2019) Feltnotat - sampling av sil innenfor og utenfor Leirpollen, Tanafjorden. Data fra seks tokt mars-juni 2017 og tre vintertokt 2018. Naturrestaurering AS. NRAS-notat 2018-04-20 (oppdatert 20.05.2019).
- Præbel, K et al. (2019) Artssammensetning og lokal populasjonsstruktur av sil i Tanafjorden. Norges fiskerihøgskole, UiT Norges Arktiske Universitet. Rapport 14.05.2019.
- Kraabøl, M, Gregersen, F, Thomassen, G. (2019). Utbedring av farleden til Leirpollen i Tana kommune – Fagrapport for laksefisk og nasjonal laksefjord. Multiconsult AS. Rapport 713364-2-RIM-RAP-001 rev 03
- Kraabøl, M, Gregersen, F, Colman, J. (2019). Utbedring av farleden til Leirpollen i Tana kommune - Fagrapport sil(tobis). Multiconsult AS. Rapport 713364-2-RIM-RAP-002 rev 03
- Mork, K, Kraabøl, M, Gregersen, F, Thomassen, G. (2019). Utbedring av farleden til Leirpollen i Tana kommune – Konsekvensutredning for naturmangfold og økosystem. Multiconsult AS. Rapport 713364-2-RIM-RAP-003 rev04
- Dybdeutvikling i Lavvonjargsundet, Kystverket
- Landskapsbilder med sjømerker, Kystverket
Oktavuođadieđut

Jos prošeavttas dahje dokumeanttas leat gažaldagat, váldde oktavuođa:
Kystverket
Postboks 1502
6025 Ålesund, Norja

Fuomášuhttimiid sáhttá sáddet maiddái šleađgapoasttain čujuhussii .
Gažaldagaide vástida Kystverketin prošeaktahoavda Arnt Edmund Ofstad, telefovdna +47 78 477 416 dahje +47 977 59 313, dahje Kystverket, telefovdna +47 33 03 48 08.